فضایل امیرالمؤمنین و اهل بیت(ع) در «معجم»هاى طَبَرانى

( 25 صفحه - از 43 تا 67 )

• هادى قُبَیسى عاملى*

  گردآورى روایات رسیده از طریق اهل سنّت، براى تثبیت و تبیین فضایل و مناقب اهل بیت(ع) همواره مدّ نظر عالمان و محدّثان شیعى بوده است. آثارى همچون «مناقب» ابن شهر آشوب (م558ق) و نیز «أهل البیت فى الکتاب و السنّة» (اولین کتاب از «موسوعة میزان الحکمة») در این راستا تألیف شده اند.

  محقق و کتاب شناس بزرگ معاصر، مرحوم سید عبدالعزیز طباطبایى، در تداوم این رشته، اقدام به برنامه ریزى براى جمع آورى همه احادیث فضایل، مناقب، مثالب و اکاذیب در تمام کتاب هاى حدیثى اهل سنّت کرد؛ ولى افسوس که در آستانه گردآورى آنها به دیار باقى شتافت. محقق محترم، آقاى هادى قُبَیسى عاملى توفیق یافته است که نشانى احادیث مربوط به موضوع هاى یاد شده را در سه «معجم» کبیر، اوسط و صغیر سلیمان بن احمد طَبَرانى، محدّث بزرگ اهل

  ( 43 )

• سنّت(م360ق) یافته و با جمع آورى، تدوین و ارائه موضوعى آنها نمونه اى را از طرح مرحوم سید عبدالعزیز طباطبایى ارائه کند.* گفتنى است اصل اثر جناب قبیسى به زبان عربى است و فصلنامه علوم حدیث براى استفاده همگان، عنوان ها و پاره اى از توضیحات بخش نخست نوشته ایشان را به فارسى ترجمه کرده است. به امید آنکه توفیق الهى با عزم راسخ ایشان یار گردد و این کار به سامان رسد!

  علوم حدیث

  پاداش دوستداران اهل بیت و کیفر دشمنان آنها

  [ثواب من أحب أهل البیت و عقاب من أبغضهم]

  عن أبى لیلى، عن الحسین بن على، أن رسول اللّه(ص) قال: إلزموا مودّتنا أهل البیت. فإنه من لقى اللّه ـ عزّ و جلّ ـ وهو یودّنا، دخل الجنة بشفاعتنا. والذى نفسى بیده، لاینفع عبداً عمله إلاّ بمعرفة حقّنا. [و در حدیث دیگر:] أیها الناس! من أبغضنا أهل البیت، حشره اللّه یوم القیامة یهودیاً، و إن صام وصلّى و زعم أنّه مسلم.1

  گفتنى است که ده ها روایت و بسا بیشتر در این معنا وارد شده است و خداوند، نیل به بهشت را با شفاعت و محبّت و دوستى اهل بیت، همراه کرده است.

  ____________________________________________

  * ویژگى هاى کتاب شناختى متون مورد استفاده محقّق:

  المعجم الصغیر، 2ج، راجعه: عبدالرحمان محمد عثمان، المدینة المنوره: المکتبة السلفیة، 1968م.

  المعجم الأوسط،تحقیق: محمود الطحّان، الریاض: مکتبة المعارف، 1985م، 10ج.

  المعجم الکبیر، تحقیق: حمدى عبدالمجید السلفى، بغداد: الدار العربیة للطباعة، بغداد، 1978م، 25ج.

  1. المعجم الأوسط، ج3، ص76 (ح2146) و ص89 (ح2177) و ص122 (ح2251) و ص204 (ح2426) و ج5، ص13 (ح4014) و ص89 (ح4163) و ص377 (ح4748)؛ المعجم الکبیر، ج6، ص296 (ح6109) و ج10 ص341 (ح10664) و ج23، ص374 (ح885) و ص375 (ح886) و ج24، ص281 (ح713).

  ( 44 )

• سلام بر آل یاسین

  [سلام على آل یاسین]

  عن ابن عباس: سلام على آل یاسین. قال: فى آل محمّد(ص).2

  هم پایه بودن حرمت اسلام و رسول خدا و خویشانش

  [حرمة الإسلام و حرمتى و حرمة رحمى:]

  عن أبى سعید الخُدرى، أن رسول اللّه(ص) قال: إنّ للّه ـ عزّ و جلّ ـ حُرمات ثلاثاً. من حفظهن، حفظ اللّه له أمر دینه و دُنیاه، و من ضیّعهُنّ، لم یحفظ اللّه له شیئاً. فقیل: و ما هُنّ یا رسول اللّه؟ قال: حرمة الإسلام و حرمتى و حُرمة رحمى.3

  اعلان جنگ پیامبر(ص) به محاربان با اهل بیت(ع) و اعلان صلح به صلحجویان با آنان

  [أنا حرب لمن حاربکم و سلم لمن سالمکم]

  این نص صریح از پیامبر اکرم(ص) در اعلان جنگ به هر کسى است که با اهل بیتش بجنگد و مسالمت با هر کسى است که با آنان مسالمت ورزد.

  زید بن أرقم: أن النبى(ص) قال لعلى و فاطمة والحسن والحسین: أنا حرب لمن حاربتم و سلم لمن سالمتم.4

  این حدیث، مشهور است.

  ____________________________________________

  2. المعجم الکبیر، ج11، ص67 (ح11064).

  3. المعجم الأوسط، ج1، ص162 (ح205)؛ المعجم الکبیر، ج3، ص135 (ح2881).

  4. المعجم الصغیر، ج2، ص3؛ المعجم الأوسط، ج6، ص8(ح5011) و ج8، ص128 (ح7255) و ج5، ص207 (ح5030) و (ح5031).

  ( 45 )

• آیه تطهیر [آیة التطهیر]

  این آیه، هنگامى که پیامبر خدا(ص) و اهل بیتش (یعنى فاطمه و همسر و پسرانش حسن و حسین) داخل عباى یمنى شدند، درباره آنان نازل شد.

  حدیث، مفصل و در محل خود مذکور است.5

  نزول آیه، درباره اهل بیت، از مسلّمات است و دوست و دشمن و دور و نزدیک بدان معترف اند،

  آیه مودّت [آیة المودّة]

  عن ابن عباس، قال: لمّا نزلت «قل لا أسألکم علیه أجراً إلاّ المودّة فى القربى» قالوا: یا رسول اللّه! ومن قرابتک هؤلاء الذین وجبت علینا مودّتهم؟ قال: على و فاطمة و ابناهما.6

  حدیث ثقلین [حدیث الثقلین]

  پیامبر(ص) این حدیث را در مواضع متعدد، از جمله: هنگام حج و روز عرفه و مناسبت هایى دیگر فرموده است و در آن، مقام و منزلت اهل بیت(ع) را تبیین کرده و آنان را هم سنگ قرآن و کفه مقابل آن دانسته، آنجا که فرموده است:

  إنّى تارک فیکم الثقلین: کتاب اللّه و عترتى أهل بیتى. ما إن تمسّکتم بهما، لن تضلّوا

  ____________________________________________

  5. المعجم الصغیر، ج1، ص65 و 135؛ المعجم الأوسط، ج2، ص491 (ح1847) و ج3، ص87 (ح2176) و ص136 (ح2281) و ج4، ص271 (ح3480) و ص479 (ح3811) و ج8، ص297 (ح7610) و ج9، ص58 (ح8123)؛ المعجم الکبیر، ج9، ص11 (ح8295) و ج22، ص66 (ح160) و ص200 (ح525) و ص402 (ح1002) و ج23، ص249 (ح503) و ص281 (ح612) و ص286 (ح627) و ص396 (ح947) و ص357 (ح839) و ص337 (ح783) و ص334 (ح773) و ص333 (ح768 و 769) و ص334 (ح770 و 771) و ص227 (ح750).

  6. المعجم الصغیر، ج1، ص76؛ المعجم الأوسط، ج3، ص87 (ح2176) و ج6، ص354 (ح5754)؛ المعجم الکبیر، ج3، ص39 (ح2641) و ج11، ص444 (ح12259).

  ( 46 )

• بعدى أبداً. فانظروا کیف تخلفونى فیهما.7

  این حدیث، نزد هر دو فرقه (شیعه و اهل سنّت) متواتر است.

  حدیث سفینه [حدیث السفینة]

  شیعه و سنّى، این روایت را با الفاظ گوناگون نقل کرده اند، مانند:

  مثل أهلى فیکم کمثل سفینة نوح فى قوم نوح، من رکبها نجا ومن تخلّف عنها هلک.

  ومثل أهل بیتى مثل باب حطة، من دخله غُفر له.8

  صلوات بر پیامبر و خاندانش(ع)

  [الصلاة على النبى وآله(ع)]

  قال رسول اللّه(ص): لاتصلّوا علیّ الصلاة البتراء. قیل یا رسول اللّه: وما الصلاة البتراء؟ قال: أن تقولوا: «اللّهم صلّ على محمّد» ولا تقولوا: «وآل محمّد».9

  ____________________________________________

  7. المعجم الصغیر، ج1، ص131 (ح135)؛ المعجم الأوسط، ج4، ص262 (ح3463) و ص328 (ح3566) و ج5، ص380 (ح4754)؛ المعجم الکبیر، ج3، ص200 (ح3052) و ص63 (ح2679 ـ 2681) و ج5، ص170 (ح4921 ـ 4923) و ص185 (ح4969) و ص190 (ح4980 ـ 4982) و ص205 (ح5025 و 5026) و ص206 (ح5028) و ص210 (ح5040).

  8. المعجم الصغیر، ج1، ص139 و ج2، ص22؛ المعجم الأوسط؛ ج4، ص283 (ح3502) و ج6، ص186 (ح5386) و ص251 (ح5532) و ص406 (ح5866)؛ المعجم الکبیر، ج3، ص37 (ح2636) و ج12، ص34 (ح12388).

  9. المعجم الصغیر، ج1، ص86؛ المعجم الأوسسط، ج1، ص408 (ح725) و ج3، ص188 (ح2389) و ص279 (ح2606) و ص280 (ح2608) و ص456 (ح7992) و ج5، ص243 (ح4478) و ج7، ص429 (ح6834)؛ المعجم الکبیر، ج5، ص249 (ح5143) و ج19، ص116 (ح241 و 242) و ص123 (ح266) و ص124 (ح267ـ 269) و ص125 (ح271 و 272) و ص126 (ح273 و 274) و ص127 (ح275 ـ 277) و ص128 (ح278 و 279 و 280 و281 و 283) و ص130 (ح284 ـ 286) و ص131 (ح287 ـ 289) و ص132 (ح290 ـ 292) و ص154 (ح341 و 342).

  ( 47 )

• و این، همان گونه که آشکار است، نص صریح در پذیرفته نشدن صلوات بر پیامبر بدون درود فرستادن برخاندانش است و روایات هر دو فرقه در این موضوع، متواتر است.

  ح5078) و ص383 (ح5813) و ج5، ص275 (ح4543)؛ المعجم الکبیر، ج24، ص434 (ح1060).